Hoe hou je rekening met duurzaam watergebruik bij nieuwbouw en renovatie?

Droge zomers maken meer en meer duidelijk dat water een kostbaar goed is. Ben je aan het bouwen of renoveren? Dat is hét moment om stil te staan bij duurzaam watergebruik. An De Vriendt, architect en adviseur duurzaam bouwen bij Kamp C, geeft raad.

Ik wil een woning (ver)bouwen. Met welke ingrepen op vlak van duurzaam watergebruik hou ik best rekening?

An: “Het is in de eerste plaats belangrijk om zo weinig mogelijk oppervlakte te verharden. Dan spreek ik niet enkel over terrassen, opritten of tuinpaadjes, maar ook over de (dak)oppervlakte van de woning zelf en de eventuele bijgebouwen. Het is dus belangrijk om compact te bouwen: niet groter bouwen dan nodig en ruimtes eerder stapelen in plaats van alles op het gelijkvloers te voorzien. Kiezen voor een appartement of rijwoning is hierbij meestal een duurzamere keuze ten opzichte van een vrijstaande woning. Als je je terras, oprit of tuinpaadjes toch wil verharden, kies dan zeker voor een waterdoorlatende verharding.

Daarnaast is het belangrijk om regenwater dat toch op verhard oppervlakte terechtkomt, zoveel mogelijk op te vangen in een regenwaterput en/of af te leiden naar een infiltratiesysteem of bufferbekken. Een regenwaterput en/of infiltratiesysteem zijn bij de meeste nieuwbouwprojecten zelfs verplicht en ook bij grondige renovaties worden er vaak verplichtingen opgelegd voor regenwateropvang. Voordeel is dat je opgevangen regenwater in een regenwaterput kan filteren en hergebruiken voor verschillende toepassingen in en rondom de woning (je wasmachine, toiletten, onderhoudskraantjes voor het bewateren van je tuin, wassen van de auto…). Hierdoor je kan je heel wat besparen op het verbruik van drinkwater en dus ook je waterfactuur.

Houdt hier dan wel al rekening mee bij de aanleg van je regenwaterput en sanitaire leidingen: welke zullen aangesloten worden op de pomp van de regenwaterput en welke op de klassieke drinkwaterleiding? Een regenwaterreservoir dient altijd voorzien te zijn van een overloop om te voorkomen dat de opslagput of vat “overstroomt” en voor lokale wateroverlast zorgt bij hevige regenval. Deze overloop kan aangesloten worden op een tweede regenwaterput of vat, een infiltratieput, een bufferbekken, en/of uiteindelijk op de regenwaterafvoer van de riolering.

Over het algemeen geldt: hoe meer groen hoe beter, dit neemt meer regenwater op bij hevige regenval (infiltratie) en houdt dit regenwater ook langer vast tijdens drogere periodes (buffering). Denk aan de aanleg van een groendak of groengevel, bomen, struiken, bodembedekkers, een wadi of grachtje….

Tot slot kan je best investeren in waterzuinig sanitair. Kies voor een douche met spaardouchekop, kranen met een spaarperlator, een klein bad, toiletten met een dubbele spoelknop…”

Hoe groot kan je regenwaterput best zijn?

An: “Volgens de Vlaamse wetgeving moet bij nieuwbouw of herbouw van een eengezinswoning met een oppervlakte groter dan 40 m², het volume van de regenwaterput minstens 5000 liter zijn. Val je niet onder deze wetgeving dan is de algemene regel, voor het berekenen van de optimale inhoud van de put: 50 liter per vierkante meter dakoppervlakte dat wordt afgeleid naar de regenwaterput. Maar je moet ook rekening houden met bepaalde correctiefactoren zoals de aanwezigheid van een groendak, hellingsgraad van het dak en het soort dakbedekking.

Soms denken mensen: hoe groter hoe beter. Maar dat is zeker niet het geval als je het regenwater wil hergebruiken in en rondom je woning. Een regenwaterput mag namelijk nooit volledig droog komen te staan om te vermijden dat de pomp het slib op de bodem opzuigt. Als het waterniveau te laag is, wordt de put bijgevuld met kraanwater. Bij een grotere put, is dit sneller het geval. Meerdere correct of kleiner gedimensioneerde putten op mekaar laten aansluiten, is dan een betere optie.

Je provincie of gemeente kan altijd strengere regels opleggen voor de aanleg van een regenwaterput, groendak en/of infiltratievoorziening. Informeer dus altijd bij je gemeente welke regels op jouw situatie van toepassing zijn.”

Bestaan er alternatieven voor woningen of bijgebouwen waarvoor een hemelwaterput moeilijk is?

An: “Een hemelwaterput is een serieuze investering. Zeker als je het water wil recupereren in de woning, iets wat we zeker aanraden. Een “regenwaterton” is dan een veel goedkoper alternatief. Bovendien heb je tegenwoordig heel mooie exemplaren bijvoorbeeld in de vorm van een grote bloempot. De mogelijkheden van hergebruik van het regenwater zullen hier uiteraard iets beperkter zijn: planten water geven, eventueel via een pomp aansluiten op de tuinslang, auto of terras mee poetsen… blijven echter wel tot de opties behoren. Let op: ook een regenwaterton dient best van een overloop voorzien te worden, dewelke dan weer aansluit op een infiltratievoorziening, tweede ton, bufferbekken…”

Wat zijn de voordelen van een groendak?

An: “Gebieden met veel verharding, zoals steden of dorpskernen, zijn echt gebaat bij groendaken. De hoeveelheid groen in verhouding tot verharde oppervlakte is er immers klein. Een groendak kan 30% van de regen dat op het dak valt vasthouden en later terug afgeven aan de atmosfeer. Het is dus een extra waterbuffer. Groendaken zorgen ook voor verkoeling, zowel voor je woning als omgeving. Ze beschermen je dakbedekking tegen extreme weersomstandigheden en dragen bij aan de biodiversiteit.

Hou er wel rekening mee dat een groendak de opbrengst van je regenwaterput zal verkleinen. Ook de wetgeving brengt de hoeveelheid groendak in vermindering voor de verplichte inhoud van je regenwaterput. Veel woningen kiezen voor een groendak op een bijgebouw of uitbouw met plat dak, het regenwater van het hellend dak gaat naar de regenwaterput.”

Heb je ook tips voor kleine aanpassingen in bestaande woningen?

An: “Gedrag is heel belangrijk. Neem een korte douche in plaats van een bad, zorg voor een volle (vaat)wasmachine, laat de kraan niet lopen tijdens het inzepen of tanden poetsen…

Oudere woningen hebben vaak nog een toilet zonder dubbele spoelknop. De inhoud van de stortbak is meestal veel te groot, zelfs voor de grote boodschap. Je kan de inhoud kleiner maken door er enkele stenen in te leggen of een plastic fles gevuld met water. Op die manier kan je snel water besparen.

Vergeet ook niet om lekkende kranen of spoelbakken zo snel mogelijk te herstellen, of zet er tijdelijk een emmer onder en gebruik het om bijvoorbeeld je planten water te geven. Ik raad aan om je maandelijks waterverbruik bij te houden via www.energieid.be. Op die manier kan je waterlekken die niet zichtbaar zijn, heel snel opsporen. Je gaat ook bewuster om met water.”

Tijdens warme droge periodes piekt de verkoop van zwembaden en airco’s. Wat is jouw advies?

An: “Een zwemvijver of natuurlijke vijver is een beter alternatief dan een echt zwembad. Een zwembad vul je met drinkwater, een vijver met regenwater. Bovendien zuiver je het water van een vijver met planten in plaats van met allerlei filters en chemische producten.

Airco’s verbruiken heel veel elektriciteit. Een ander en beter alternatief zijn de bodem- en waterwarmtepompen. Buiten het feit dat je er je woning energiezuinig en fossielvrij mee kan verwarmen (onder voorbehoud dat je woning reeds degelijk geïsoleerd is), kunnen zij in de zomer de koelte uit de bodem ook gebruiken om woningen te koelen. Kies je toch voor een airco? Combineer dit dan met zonnepanelen. Een airco verbruikt immers veel energie op het moment dat de zon schijnt, net wanneer zonnepanelen ook veel energie opwekken. Maar in de eerste plaats is het altijd beter om te voorkomen: hou je ramen dicht en verlucht ’s nachts als het buiten koeler wordt, kies voor buitenzonnewering of gebruik een ventilator (eventueel in combinatie met bevroren fles water).”

Waar kunnen (ver)bouwers terecht voor meer info?

An: “De waterwegwijzer voor bouwen en verbouwen is een heel interessant document. Ook op de website van Kamp C vind je heel wat nuttige informatie. Je kan ook steeds contact opnemen met Kamp C voor gratis duurzaam bouwadvies.”