Een uitdaging voor de landbouw

Dit artikel maakt onderdeel uit van de reeks 'Droogte in de Kempen' van Kempen2030.

Droge zomers, lage grondwaterstanden en een daaropvolgend captatieverbod zijn slecht nieuws voor de landbouw. Zij zijn immers sterk afhankelijk van water voor hun gewassen. Maar landbouwers blijven niet bij de pakken zitten. Samen met verschillende partners bereiden ze zich voor op langere droogteperiodes in de toekomst. Michiel Sels, Boerenbond: “Droogte en landbouw zijn jammer genoeg onlosmakelijk met mekaar verbonden. Er is nood aan creatieve oplossingen.”

Heel wat landbouwers gebruiken in tijden van droogte water van aangrenzende waterlopen. Wat zijn volgens jou valabele alternatieven op lange termijn?

Kris Huijskens, droogte- en hemelwatercoördinator provincie: “Wij promoten hergebruik van gezuiverd afvalwater via onze website, het zogenaamde circulair watergebruik. Via een interactief kaartje kan iedereen nagaan waar de dichtstbijzijnde aanbieder van gezuiverd afvalwater zich bevindt. Ook captatie van kanaalwater kan een oplossing zijn, zolang hier geen captatieverbod op geldt.”

“Daarnaast zien we ook dat landbouwers initiatieven nemen om hemelwater tijdens natte periodes beter bij te houden in bijvoorbeeld bufferbekkens. Om de natuurlijke waterbuffer, namelijk het grondwater, meer aan te vullen, plaatsen landbouwers peilgestuurde drainage of stuwtjes in de perceelsgrachten. In natte periodes wordt het water zo niet meer allemaal afgevoerd, maar kan het ter plaatse infiltreren. Zo kan beregening in droge periodes beperkt worden.”

Een project dat inzet op de link tussen landbouw en water is {beek.boer.bodem}. Kan je hier iets meer over vertellen?

Koen Eyskens, Provincie Antwerpen: “Samen met de gebiedscoalitie van {beek.boer.bodem} zetten we in op maatregelen die het evenwicht tussen landbouw, water en natuur in de vallei van de Aa verbeteren. Voor de begeleiding op terrein doet de gebiedscoalitie beroep op Boerennatuur Vlaanderen en proefbedrijf Hooibeekhoeve. {beek.boer.bodem} is opgenomen in het samenwerkingsverband van de Kleine Nete dat samen met de verschillende partners werkt aan een veerkrachtige vallei van de Kleine Nete.”

Leen Vervoort, Boerennatuur Vlaanderen: “We bieden landbouwers in het afstroomgebied van de Aa een menukaart met maatregelen aan op vlak van hydrologie, bodemkwaliteit en gewaskeuze. Samen met de landbouwers zetten we op die manier volop in op een klimaatrobuuste landbouw.”

Welke maatregelen staan er in de menukaart?

Leen Vervoort, Boerennatuur Vlaanderen: “In de hoger gelegen gebieden zetten we in op het vasthouden, vertraagd afvoeren en laten infiltreren van water. We plaatsen daarvoor gericht stuwen in perceelsgrachten en vormen klassieke drainage om naar peilgestuurde drainage. Op die manier draineren we enkel op momenten dat het echt nodig is. In de lager gelegen gebieden is het opnemen van grasland met aangepaste grassoorten en toevoeging van kruiden in het teeltplan een deel van de oplossing.”

“Verder onderzoeken we algemene maatregelen zoals een teeltrotatie met klimaatrobuuste gewassen als sorghum en grasklaver en het verhogen van het organische-stofgehalte in de bodem door groenbedekkers en koolstofrijk materiaal als houtsnippers in te werken. Een kwalitatieve bodem (met o.a. veel organische stof) werkt immers als een spons: het houdt in natte periodes water langer vast en geeft dit tijdens de gewasgroei weer af.”

Hoe ondersteunt Boerenbond zijn leden in dit verhaal?

Michiel Sels, Boerenbond: “Vanuit Boerenbond volgen we projecten zoals {beek.boer.bodem} op. Daarnaast proberen we de land- en tuinbouwers zoveel mogelijk in te lichten over duurzaam watergebruik en –beheer. Zo berichten we de landbouwers wanneer ze best de stuwen dicht zetten. Of we geven hen aandachtspunten mee bij het beregenen van hun velden.”

Wist je dat…

• 20% van al het opgepompte grondwater gebruikt wordt voor landbouw.
• De vergunde volumes en werkelijk opgepompte volumes grondwater de afgelopen jaren significant dalen door het strenge vergunningsbeleid.
• De Kempense zandgrond ervoor zorgt dat we over het algemeen goed voorzien zijn van grondwater. Maar door de klimaatverandering ook hier de grondwaterstanden dalen.
• Landbouwers door minder en slimmer te draineren belangrijke stappen zetten om ons grondwater mee op peil te houden.
• Ook opvang en buffering van regenwater én hergebruik van afvalwater deel uitmaken van de oplossing.